Sivil İtaatsizlik Eylemleri ve Dini Değerler

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, İslam Felsefesi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mevlüt Uyanık

Kitab 4 bölüm ve bir Ekten oluşuyor. Felsefeyi hakikate ulaşma yolculuğunda yanlışa evet demeden bir hayat tarzı sürdürmeye çalışmanın ifadesi olarak gören Uyanık kitabında güncel sorunlara tarihsel temellere sahip olan ve doğrudan günümüz insanına hitap eden çözüm önerileri geliştirilmeye çalışıyor. Uyanık özellikle yakın dönemde yaşanan bireysel ve kolektif hak ihlalleri karşısında çağda İslam felsefecisinin söyleyecek sözü var mıdır? sorusu bağlamında sivil itaatsizlik kavramının dini değerler açısından incelenmesi gerektiği düşüncesinde. Yazara göre, Demokratik, çağdaş, çoğulcu ve katılımcı bir siyasal hayat istiyorsak, temel insan hakları ve özgürlüklerini içeren pozitif hukuk uygulamaları yapılsın ve hukuk siyasallaşmasın diye bir talepte bulunuyorsak, hukuk devleti idesiyle çelişen durumlarda, kamu düzeninin bozulmaması ve kamu hizmetlerinin aksamaması diye bir kaygımız varsa, ki bu tür bir kaygı olduğundan şüphem yok. O halde; yaşanan (hukuki) kırılmaları tashih için şiddetsiz, aleni ve kamuya açık, kırmadan ve kırılmadan barışçıl bir eylem tarzı olarak sivil itaatsizliği öncelemek gerekir.

Üstelik halkının önemli bir kesminin Müslüman olduğu, dinin mutlak itaat ve teslimiyeti öngördüğü, yönetici-yönetilen ilişkilerinin çoban-sürü metaforu ile izah edildiği Türkiyede bunun imkânını araştırmak çok daha önem arzettiğini düşünen Uyanık, kitapla bu arayışın liberal demokrasi anlayışının oluşumunda yaşanan hak ihlallerinin giderilmesinde dini verilerin değerini ve konumunu tartışmaya açmayı hedefliyor.

Eserin birinci bölümü, Modern Türkiyede Sivil İtaatsizlik ve Bir Eylem Aracısı Olarak Din ve Dini Değerlerin İşlevinin tespitine yönelik teorik bilgilendirmeleri içeriyor. Türkiyenin bir modernleşme projesi olarak sekülerleşmesi çerçevesinde yeni bir birey ve kimlik oluşturması analiz edilmiş.

İkinci bölüm, demokratik bir hukuk devleti anlayışının oluşumunda sivil itaatsizlik kavramının ve dini değerlerin önemi üzerinde durulmuş.
Üçüncü bölüm, bu bilgilerin tarihsel temellendirmesini İslam dünyasının önemli bir kesiminin temsilcisi konumunda olan Hanefi mezhebinin teorisyeni Ebu Hanifenin siyasi konumu ve duruşunun analiziyle yapılmış.

Dördüncü bölümde, hem Osmanlı hem de Türkiye Cumhuriyeti deneyimini yaşamış Said Nursi merkeze alınarak yapılarak, eski siyasi yapılanmadan yeni devlete geçiş sürecine dair bilgilenmeler verilmeye çalışılmış. Devlet anlayışının oluşumunda sivil itaatsizlik kavramının ve dini değerlerin önemi üzerinde durulmuş.