Kültür Bilinci

YAZARIN ÖNSÖZÜNDEN Kültür, 'bin bir surat'lı bir kavram' 'Bukalemun' sanki' Neredeyse, kişilere göre farklı tanımı var. Ama iki nokta kesin: Biri; kültür (cultura), Latince kökenli bir kelime ve 'tarım' demek kısaca. Kavram olarak da, bir toplumun duyuş, düşünüş ve inanış birliğini sağlayan maddi ve manevi değerlerin tümü olarak tanımlanabilir. Kuşkusuz bu tanım, yüzlerce tanımdan sadece biri. Kesin olan ikinci nokta ise; kültür kelimesinin kökeninin kült (cult) olduğu ve bu yapısıyla tapınma ve ibadet anlamına geldiğidir. Demek ki kültür, 'bin bir surat' ya da 'bukalemun' olmasına rağmen, yine de vazgeçilmez bir kavram. Toplumu toplum yapan özellikler, yaşayışlar, duyuş ve düşünüşler bütünü. Ama kökeninde inanç var, tapınma var. Kültür'ün kült'ünde olduğu gibi' Biz de bu çalışmaya başladığımız zaman, bu kavramın önce 'bin bir surat'ıyla tanıştık. zaman zaman 'bukalemun' karakterine tanık olduk. Sonunda da, ondan vazgeçilemeyeceğini, kültürsüz kişi ve toplumun olmayacağını anladık. Öyleyse, bu vazgeçilmez kavramı, yani hayat pratiğimizin diğer adı olan kültür'ü nasıl anlamalı, nasıl anlatmalıydık' Önce kültür'ün sözlük anmaları ve kavram olarak tanımları üzerinde durduk. Kelime ve kavram olarak kültürün tarihine bir göz attık. Doğulu ve Batılı birçok düşünür ve bilim adamının bu kavrama yüklediği anlamları gözden geçirdik. Kültür söz konusu olunca, onun ikiz kardeşi medeniyet'i görmezlikten gelemezdik. Bu kavramı da türevleriyle ve yer yer karşılaştırmalı olarak ele aldık. Kelime ve kavram olarak medeniyet'i medenilik'i, modern'i, modernizm'i açıklamaya çalıştık. Medeniyetlerin doğuşu, dinamikleri, ölüm ve kültür-medeniyet ilişkisi üzerinde durduk. Ayrıntılara girmeden, kültür ve medeniyetin önemini, birlikteliğini ve aralarındaki ilişkiyi ortaya koymaya çalıştık. Ziya Gökalp, Türkiye Cumhuriyeti'nin fikir babası olarak kabul edilir. Bu nedenle Gökalp'ın kültür ve medeniyete bakışı önemlidir. Ayrıca bir sosyologdur o. 'Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli kültürdür' gibi de bir iddia var. Bu iddia, gerçekleri ne denli yansıtıyor; Gökalp'ı izleyen çizgide konuya kısaca değinmek istedik. Kültürün özellikleri ve unsurları ile birlikte, kültür ve teknik konusu üzerinde de durmak gereğini duyduk. Teknik'i 'Maddi Kültür' olarak niteleyenler olunca, kültür ve teknik ilişkisine eğilmek kaçınılmaz oldu. Kitabın birinci bölümü, daha çok kavramlara ayrıldı. Öncelikli olarak kavramların anlaşılması amaçlandı. Bu nedenle biraz 'teknik' bir bölüm oldu. Kitabın ikinci bölümünde, kültürümüzün temel sorunlarına -buna sapmalar da denebilir- eğilmeye çalıştık. Bu bölümde ele aldığımız başlıca konu başlıkları şunlar: Kitle kültürü, popüler kültür, alt kültür. Yüceltme kültürü, kültür şoku, ataların kültürü, küldür dini, ulusal ve evrensel kültür, kültürel değişimler, kültür emperyalizmi, maddi ve manevi kültür. Bu bölümlerde üzerinde durmak istediğimiz, ama duramadığımız daha başka kültür sorunları da vardı. Sözgelimi sokak kültürü, medya kültürü, Doğu-Batı kültür karşılaştırmaları, ideoloji ve kültür ilişkisi, aydınının kültürel altyapısı gibi konulara, editörün belirlediği sınırların çok çok aşılacağı ortadayken girilemedi. Kitabın son bölümünde ise, İslam kültürü, özellikleri, kaynakları ve kodları ile, ayrıntılara girilmeden hedef okuyucu kitlesi olan genrçler düşünülerek ortaya konmaya çalışıldı. Kitabın sonunda, ilgilenenler için bir de 'Kaynaklar' eklendi. Kuşkusuz kitap, yılları getirdiği bir birikimin meyvesidir. İki-Üç aylık bir süre içerisinde yazıldı, ama mevcut bir birikime yaslanarak' Amaç; gençlerimize bir kültür bilinci kazandırmak; kültür üzerine, kültürel değerler üzerine düşünmelerini sağlamaktır. Bu amaca ulaştığımı oranda kendimizi hayırlı bir iş yapmış sayavak ve bundan dolayı mutlu olacağız. Hasan Ali Kasır, Erzurum, 1993 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM: KAVRAMLARIN DÜNYASI 1. Kültür Kavramının Tarihçe ve Tanımı * a) Tarihçe * b) Sözlüklerde kültür * c) Kültür kavramı * d) Kültürün anlam katmanları * e) Cemil Meriç ve kültür 2. Medeniyet (Uygarlık) * a) Tanım * b) Medeniyetlerin doğuşu ve dinamikler * c) Kültür. medeniyet ilişkisi * d) Nedeniyet ve medenilik * e) Ziya Gökalp'e göre kültür ve medeniyet * f) 'Türkiye cumhuriyetinin temeli kültür' müdür' * g) Medeniyetlerin ölümü 3. Kültürün Özellikleri 4. Kültürü Oluşturan Unsurlar 5. Kültür ve Teknik İKİNCİ BÖLÜM: TEMEL KÜLTÜREL SORUNLAR 1. Kitle Kültürü 2. Popüler Kültür 3. Alt Kültür 4. Yüceltme Kültürü 5. Kültür Şoku 6. Ataların Kültürü 7. Kültür Dini 8. Ulusal ve Evrensel Kültür 9. Kültürel Değişimler 10. Kültür Emperyalizmi 11. Maddi ve Manevi Kültür ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: İSLAM KÜLTÜRÜ 1. Giriş 2. İslam Kültürünün Özellikleri * a) İman * b) Bilgi * c) Hoşgörü * d) Evrensellik * e) Etkileme gücü ve etkilenme kabiliyeti * f) Yararlılık * g) Birliktelik 3. İslam Kültürünün Kaynakları * a) Kur'an * b) Sünnet * c) Tasavvuf * d) Tarih * e) Örf ve adetler * f) İslami ilimler 4. Kütlür Kodları 5. Kültür Dini